به گزارش سرویس فرهنگ و هنر افق تهران؛ این باغ یکصدهزار هکتار وسعت دارد و قدمتش به دورۀ قاجار برمی‌گردد و سکونتگاه تابستانی شاهان این سلسله بوده است. بعد از کودتای ۱۲۹۹ و تصرف آن توسط خاندان پهلوی، بناها و عمارتهای متعددی در باغ ساخته شد که هر یک از بناها، محل سکونت یکی از افراد این سلسله بوده است. این باغ توسط رضاخان به مبلغ ۴۰۰ هزار تومان از ابوالفتح سردار اعظم خریداری شد. با گذشت زمان در دوره هایی، از وسعت آن کاسته شد و در دورۀ دیگری بر وسعت آن افزوده گشت و باغ آقا محمدجواد گنجه ای که جزء جعفرآباد بود و باغ سالار جنگ، باغ سپهبد امان الله میرزا، باغ مستوفی الممالک، باغ شکرالله خان قوام السلطنه، باغ همدم السلطنه [۱] و محمود بدر خریداری شد و جزء باغ سعدآباد شد.همچنین خانه های جنوبی سعدآباد که مربوط به دورۀ قاجار بود؛ از نصیرالدوله خریداری شد و بعدها نیز با الحاق محله هایی چون شاه محله، ترش محله، جعفرآباد، و غیره وسعت یافت و اقامتگاه تابستانی پهلوی اول شد. به جز رودخانۀ دربند که از گذشته در باغ قرار داشت در دورۀ پهلوی دوم ۱۲ قنات دیگر به جهت تأمین آب فضای سبز باغ احداث شد که امروزه بسیاری از آنها فعال یا نیمه فعال هستند. نام این قناتها به شرح زیر است:
- قنات هراش آب
- قنات جعفرآباد
- قنات کاخ سفید
- قنات قوام الدوله
- قنات آبنما
- قناتهای دفتر مخصوص(دو عدد)
- قنات خوابگاه
- قنات گلخانه
- قنات جوادیه
- قنات کاخ شمس
- قنات کاخ سنگی
پوشش گیاهی باغ بسیار متنوع است و بسیاری از گونه های گیاهی نادر و غیر بومی که از خارج از کشور به ایران آورده شده و یا از سوی سران کشورها اهداء شده است و نیز گونه های بومی ای همچون درخت چنار، کاج، نارون، اقاقیا، گردو، بادام، ارغوان، ماگنولیا، تبریزی، بید مجنون، توری، تئول و غیره در سطح باغ دیده می‌شود. از جمله کاخهای باغ سعدآباد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاخ احمد شاهی (درحال مرمت) (قدیمی‌ترین کاخ باغ که در اواخر سلطنت احمد شاه قاجار، در سال ۱۲۹۷ ساخته شده است).
- کاخ سفید (محل اقامت تابستانی پهلوی دوم) (این کاخ با نام کاخ ملت نیز معروف است و بزرگترین کاخ در باغ است).
- کاخ اسود یا سیاه (موزۀ هنرهای زیبا)
- کاخ اختصاصی (دراختیار نهاد ریاست جمهوری)
- کاخ شهوند (محل اقامت تابستانی پهلوی دوم)
- کاخ شمس (موزه پوشاک سلطنتی)
- کاخ ملکه مادر (دراختیار نهاد ریاست جمهوری)
- کاخ اشرف (موزه ظروف سلطنتی)
- کاخ احمدرضا (در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
- کاخ غلامرضا (موزه سلاح سلطنتی)
- کاخ عبدالرضا (امور اداری سعدآباد)
- کاخ شهرام پسر اشرف پهلوی (موزه نظامی)
- کاخ بهمن پهلوی پسر غلامرضا پهلوی (دفتر مدیریت) (زیباترین کاخ در باغ که مدتی به دفتر یونسکو در ایران اختصاص داشت).
- کاخ فریده خواهر فرح دیبا (دراختیار نهاد ریاست جمهوری)
- کاخ قدیم ولیعهد رضا پهلوی (موزه بهزاد)
- کاخ جدید ولیعهد رضا پهلوی (دراختیار نهاد ریاست جمهوری)
- کاخ فرحناز و علیرضا پهلوی (موزه خط و کتابت)
- کاخ لیلا (محل استقرار تابستانی لیلا پهلوی و جدیدترین کاخ در باغ)
[۱]. در این مورد باید خاطر نشان کنم که گویا باغ همدم السلطنه به زور از او گرفته شده بود و به اشغال بانو عظمی که دختر ناصرالدین شاه بود، درآمده بود. در این زمینه شکوائیه ای موجود است که در تاریخ ۴ رجب ۱۳۴۱ قمری توسط فخرالزمان که دختر همدم السلطنه بوده، تهیه شده و به هیئت قضائیه شعبۀ بدایت تحویل گردیده بود و خواستار رسیدگی به دعاوی حقوقی بر سر باغهای سعدآباد و اجرای صدور حکم برای پایان دادن به اشغال غیر قانونی باغها توسط بانو عظمی شده بودند.
انتهای پیام/
نیوشا دقیقی ماسوله
